Życiorys prof. Józefa Kostrzewskiego

 

SZKOŁA PODSTAWOWA

Józef Kostrzewski urodził się 25 lutego 1885r w Węglewie. Matka Elżbieta z domu Brońkańska była córką powstańca z 1830–1831r. Ojciec Stanisław Kostrzewski był synem rolnika.

W szóstym roku życia matka nauczyła go czytać. Zaczął uczęszczać do szkoły katolickiej w Węglewie, której kierownikiem był Gierszewski. Nauka odbywała się w języku polskim i niemieckim. Poziom nauczania był bardzo niski, a rodzice planowali posłać syna do niemieckojęzycznego gimnazjum. Do egzaminu przygotowywał go dodatkowo nauczyciel szkoły niemieckiej.

 

GIMNAZJUM

W 1897r. Józef Kostrzewski wstąpił do gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim. Nauka tam odbywała się w języku niemieckim, a języka polskiego były tylko dwie godziny tygodniowo. Poziom był niski, Józef nie otrzymał promocji do klasy IV i rodzice przenieśli go do Gniezna, gdzie naukę rozpoczął także jego młodszy brat Wacław (zm. w 1946r). Założyli tam Towarzystwo Tomasza Zana, którego członkowie uczyli się potajemnie języka polskiego, historii i literatury polskiej. Nie zdał do klasy maturalnej, więc przeniósł się do Poznania.

 

STUDIA

W 1907r. zdał maturę. Krótko przed maturą 25 marca zmarł nagle jego ojciec. Józef zapisał się na medycynę we Wrocławiu, ale krótko potem przeniósł się do Krakowa, by studiować medycynę i archeologię na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W 1909r. był aresztowany za przynależność do Towarzystwa Filomatów. Wyszedł dziesięć dni przed śmiercią matki, która nastąpiła 28 lutego 1909r. Po rocznej przerwie (1910–11r), którą spędził w Londynie w British Museum i ucząc dzieci polskie w szkółce, zapisał się na Uniwersytet Berliński na studia archeologii prehistorycznej.

30 października 1911r. w Londynie wstąpił w związek małżeński z Jadwigą Wróblewską, swoją sympatią z gimnazjum w Gnieźnie. W tym czasie zaczął się spotykać z ignorancją Niemców, którzy nie mogli zrozumieć, że pisze on swe prace w „jakimś tam” języku polskim.

W sierpniu 1914r. Kostrzewski zdał egzamin doktorski z czterech przedmiotów:

ü archeologii prehistorycznej

ü archeologii klasycznej

ü historii sztuki

ü filozofii.

 

PRACA ZAWODOWA

W 1912r. podjął pierwsze prace wykopaliskowe w Siedleminie koło Jarocina. Prowadził też wykopaliska na Ostrowie Lednickim.

          Po odkryciu przez Walentego Szwajcera grodu w Biskupinie  prowadził tam również prace wykopaliskowe.  Muzeum Archeologiczne w Biskupinie

W 1913r. wydał książkę pt. „Wielkopolska w czasach przedhistorycznych”, w której pisał o tubylczości Słowian na ziemiach polskich. Udowadniał, że to Słowianie, a nie Germanie pochodzą z tych ziem.

 

Profesor Kostrzewski założył Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, którym kierował od 1914r. do 1 września 1939r. Rozpoczął pracę w Towarzystwie Przyjaciół Nauk w Poznaniu. W 1916r. założył w Poznaniu Towarzystwo Muzealne, którego członkowie dostarczali do muzeum zabytki i informacje na temat nowych odkryć archeologicznych.

W 1918r. habilitował się z prehistorii we Lwowie i tam rozpoczął swe pierwsze wykłady uniwersyteckie. W kwietniu 1919r. otrzymał nominację profesora zwyczajnego prehistorii na Uniwersytecie Poznańskim. Zaczął również pisać artykuły na temat stosunków narodowościowych w Wielkopolsce.

W 1919 r. założył redakcję „Przeglądu Archeologicznego”. Od 1925 r. Bolko von Richthofer rozpoczął kampanię przeciw poglądom profesora na pradzieje Polski. W 1926 r. prowadził wykłady na wydziale prehistorii Uniwersytetu Poznańskiego.

W 1931 r. profesor rozpoczął budowę własnego domu w Strzeszynku.

Po tym jak w 1933 r. Walenty Szwajcer, kierownik szkoły podstawowej w Biskupinie, doniósł profesorowi o odkryciu dachów zatopionych domów, profesor Kostrzewski prowadził tam prace wykopaliskowe w latach 1934 – 39. Od 1934 r. Kostrzewski rozpoczął również systematyczne prace wykopaliskowe w Gnieźnie, gdzie odkryto cenne zabytki kultury wczesnośredniowiecznej.

Od 1936 r. rozpoczął studia na wydziale prehistorii syn profesora – Bogdan.

 

OKRES DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ

Na przełomie lat 1938/39 Józef Kostrzewski w licznych artykułach zwracał uwagę na coraz groźniejsze niebezpieczeństwo niemieckie, które polegało na wpajaniu młodzieży niemieckiej poczucia wyższości Niemiec nad Słowianami i innymi narodami. Licząc się z wybuchem wojny umieścił żonę z dziećmi o 200 km od Poznania. Sam opuścił Poznań 3 września 1939 r., ale 3 października wrócił. Dowiedział się od swego kuzyna, że jest poszukiwany przez gestapo, więc musiał się ukrywać. Po dziewięciu tygodniach otrzymuje dowód osobisty na nazwisko Edmund Bogajewicz. Po otrzymaniu przepustki wyjechał nad San. Potajemnie uczył tam dzieci i pracował naukowo, jednocześnie angażując się jako pracownik fizyczny. Jego synowie przebywali w Gorlicach. W 1940 r. najmłodszy z synów profesora został aresztowany w łapance ulicznej i wywieziony do Oświęcimia, gdzie zmarł po czterech miesiącach.

 

PO WOJNIE

W marcu 1945 r. profesor dowiaduje się o wyzwoleniu Poznania. Trzeciego marca wraca do Strzeszynka, wkrótce dociera tam również jego żona z dziećmi.

Po powrocie do Poznania obejmuje stanowisko kierownika Muzeum Archeologicznego. W grudniu 1945 r. otwarto muzeum dla publiczności. Syn profesora Bogdan zostaje jego asystentem (w 1968 r. został następcą ojca na stanowisku dyrektora Muzeum Archeologicznego w Poznaniu).

Po wojnie wznowiono wydawanie miesięcznika popularno – naukowego „Z otchłani wieków” założonego w 1926 r. Profesor wznawia też pracę pedagogiczną oraz naukową na Uniwersytecie Poznańskim. Ukazały się cztery książki, a w 1950 r. wydał obszerne sprawozdanie z prac wykopaliskowych.

W 1954 r. zmarła jego żona, a rok później najstarszy syn Zbigniew. Profesor zmarł 19 października 1969 r. w Strzeszynku. Pochowano go na cmentarzu w Krzyżownicach.

Imię Józefa Kostrzewskiego od 1983 r. nosi szkoła podstawowa w Krzyżownikach, a od 25 lutego 1985 r. szkoła podstawowa w Węglewie.

 

 

Książki napisane przez profesora Józefa Kostrzewskiego

 

„Pradzieje Polski”

„Prasłowiańszczyzna”

„Kultura Prapolska”

„Pradzieje Pomorza”

„Wielkopolska w pradziejach”

„Wielkopolska w czasach przedhistorycznych”

„Sztuka w pierwszych formacjach rozwoju społecznego”

„Rzemiosło w pradziejach”

„Pradzieje Ziemi Lubuskiej”

„Zarys dziejów kultury Prasłowian”

„Studia nad wczesnym okresem żelaznym w Polsce”

„Dzieje polskich badań prehistorycznych”

„Historia badań archeologicznych”

„Na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej jest Polska”

„Kultura pomorska we wczesnym średniowieczu”

 

 

Drzewo genealogiczne prof. Józefa Kostrzewskiego

 

Elżbieta Brońkańska + Stanisław Kostrzewski

 

 

Jadwiga Wróblewska + Józef Kostrzewski                 Wacław Kostrzewski

 

 

Zbigniew          Bogdan             Przemysław                  Maria Jadwiga